تهدیدات و فرصت‌ها در بازار فلزات اقلیت

معدن و توسعه: اکثر فلزات اقلیت در این بحران اقتصادی تحت فشار قرار گرفته‌اند، اما هنوز فناوری‌های نوپای پیشرفته متعددی مایه امیدواری برای رشد چشمگیر این فلزات در آینده شده است. 

به گزارش متال بولتن، گروه بزرگی از عناصر که در مجموع به آن فلزات اقلیت می‌گویند، کاربرد وسیعی در صنایع مختلف (مانند صنایع سنگین، فولادسازی، خودروسازی و هوافضا، صنایع الکترونیک، پزشکی و نیروگاه‌های برقی («توربین‌ها، باتری‌های کوچک، باتری‌های خورشیدی») دارند. 

دامنه گسترده کاربرد این فلزات نشان می‌دهد که به آسانی نمی‌توان بازارهای فلزات اقلیت را گسترش داد، به هر صورت اگر نگاهی به نوسانات قیمت‌های این فلزات در بازار بیندازیم متوجه می‌شویم که وجوه گوناگونی از اقتصاد جهانی دچار تلاطم و بحران شده است. با وجود این‌که امسال قیمت فلزات پایه روند صعودی به خود گرفته، اما چنین روندی به‌طور کل در بازار فلزات تخصصی‌تر که در حجم پایین‌تری مصرف می‌شوند، به چشم نمی‌خورد. این یک واقعیت است که بگوییم اگرچه دیگر بازار فلزات پایه غالبا تابعی از عرضه و تقاضای بازار نیست، اما بازار فلزات اقلیت دقیقا تابع عرضه و تقاضای آن است. 

اواسط سال گذشته قیمت اکثر فلزات اقلیت افزایش پیدا کرد، اما به دنبال آن بشدت نیز کاهش یافت. به‌عنوان مثال، ایندیوم 35 درصد، کادمیوم 40 درصد و گالیوم 43 درصد کاهش قیمت داشته‌اند. تعداد اندکی از این گروه از فلزات مانند کبالت امسال از نظر قیمتی رونق تازه‌ای گرفته و فلز دیگری مانند سلینیوم طی چند ماه گذشته تغییر قیمتی نداشته است. 

مدیرعامل شرکت چینی Vital Materials (تولیدکننده فلزات خاص) می‌گوید: امسال سال پرچالشی در بازار فلزات اقلیت خواهیم داشت که از سال 2008 بدتر خواهد بود. او اضافه می‌کند که در بحران اقتصادی سال 2008 چین از رونق اقتصادی خوبی برخوردار بود که توانست به بازارهای فلزاتی، همچون سلینیوم و کادمیوم محصولات خود را عرضه کند، اما امسال کشور ما نیز دچار بحران اقتصادی شده و حتی یک رشد 8-7 درصدی نیز نمی‌تواند بازار اکثر این فلزات را از بحران نجات دهد. قیمت‌های این فلزات برای اولین‌بار در 10 سال گذشته در چین نزول کرده که حاکی از رکود در بازار این کشور است. 

به هرحال او پیش‌بینی می‌کند که در آینده نزدیکی و شاید سال آینده بازار این فلزات بهبود یافته و سال 2013 بسیار بهتر از سال 2012 باشد. 

این تحلیلگر چینی می‌گوید: به‌طور کل مشکل بازار فلزات اقلیت این است که صنایع مصرف‌کننده این فلزات فاقد برنامه‌ها یا طرح‌های توسعه هستند که تقاضا برای این فلزات را افزایش دهد. تنها امید ما در آینده بازار انرژی خورشیدی است، اما پیش‌بینی می‌شود که امسال تقاضا برای این فلزات در این بخش ضعف باشد. 

انرژی خورشیدی مشکل دیگری را برای بعضی از فلزات اقلیت ایجاد کرده و آن این است که رشد ظرفیت فلزات آن از تقاضا برای آن پیشی گرفته است. مثلا ظرفیت سیلیسیم باتری‌های فتوولتاژی در چین به سمت عرضه مازاد حرکت کرده و هنوز با ظرفیت کامل بهره‌برداری می‌شود، اما اگرچه باید گفت که این بهره‌برداری نه تنها سودآور نبوده، بلکه زیان‌ده نیز هست. 

سوال این است که آیا این فلزات می‌توانند با عرضه متعادلی با مصرف خود را هماهنگ کنند، اما، چون فلزات اقلیت در حقیقت از نظر تعریف محصولات فرعی محسوب می‌شوند، همیشه نمی‌توان به این تعادل دست یافت. 

این شرایط برای فلزاتی که تقاضای بیشتری فقط از یک بازار دارند، بحران سیکلی ایجاد می‌کند. به عنوان مثال، تقریبا 90 درصد تقاضا برای کادمیوم از طرف باتری‌های نیکل ـ کادمیوم است. 

بازار کادمیوم بسیار ضعیف است و به نظر می‌رسد که تقاضا برای آن ضعیف بوده و عرضه آن نیز مازاد است. فلز کادمیوم محصول جنبی تصفیه روی است و تولید روی همچنان تداوم دارد. 

این امکان وجود دارد که تقاضا برای کادمیوم در بازارهای جهانی افزایش پیدا کند، چون بتدریج باتری‌های نیکل ـ فلز ـ هیبریدی جایگزین باتری‌های نیکل ـ کادمیوم می‌شوند، اما این جایگزینی با وجود مزیت‌های قبلی آن مانند هزینه‌های پایین‌تر، عمر مفید و طولانی و قابلیت اطمینان بیشتر، صورت می‌پذیرد، اما نگرانی مربوط به مسمومیت این فلز همچنان وجود دارد و با حادثه‌ای که اوایل ماه فوریه در رودخانه Longjiang در استان گوانگزی رخ داده، نگرانی از آلودگی کادمیوم بیشتر شد. در نتیجه مقامات محلی می‌خواهند واحدهای ذوب در این منطقه را تعطیل کرده و تغییر مکان دهند که موجب خواهد شد عرضه فلزاتی، چون کادمیوم، ایندیوم و آنتیموان با کمبود مواجه شود. 

یک تاجر کادمیوم مستقر در انگلیس نسبت به آینده این فلز امیدوار است: نیکل ـ کادمیوم هنوز بهترین سیستم برای باتری‌ها است و بازار بزرگ چین متقاضی آن است، اما در حال حاضر ذخیره زیادی از کادمیوم در چین وجود دارد که در نتیجه موجب افت شدید واردات کادمیوم به کشور در سال‌های اخیر شده است. این وضعیت می‌تواند قیمت‌های آن را هرچه بیشتر کاهش دهد. 


باتری‌سازی‌های بازارگرم کبالت 

صنایع باتری‌سازی همچنان یکی از نیروهای محرکه اصلی بازار کبالت خواهند بود که بیشترین مصرف آن باتری یون لیتیوم است. 

تخمین زده می‌شود که باتری‌ها در حال حاضر بالغ بر یک چهارم تقاضای کبالت را به خود اختصاص داده‌اند و انتظار می‌رود که این بخش سالانه 15-12 درصد در دو سال آینده رشد داشته باشد. همه باتری‌های یون ـ لیتیومی از یک کاتد اکسید کبالت لیتیوم استفاده نمی‌کنند و زمانی‌که قیمت کبالت در سال 2008 به 50 دلار در هر پوند افزایش پیدا کرد. بعضی از جایگزین‌های غیرکبالتی آن مانند اکسید منگنز لیتیوم ساخته شد، اما سیستم کبالت ـ لیتیوم نوع برتری است و بیشترین کاربرد آن در انواع کامپیوترها مانند laptops، tablets و Smartphones است. 

وسایل نقلیه هیبریدی و الکتریکی بازار بالقوه دیگری برای باتری‌ها هستند، اما باتری‌های کبالت‌دار احتمالا فقط به دلیل عوامل فنی مانند چگالی انرژی محدودیت مصرف خواهند داشت، اگرچه آسیا منطقه عمده‌ای برای تولیدات صنعتی محسوب می‌شوند، اما بعضی از شرکت‌های جدید باتری‌سازی با حمایت‌های دولتی در آمریکا احداث می‌شوند. 

صنایع هوا و فضا نیز کبالت را شکوفا می‌کنند که عملکرد سیکلی خود را داشته و کاملا مستقل از سایر صنایع است. بازار در حال حاضر روند صعودی به خود گرفته که تقاضا برای کبالت حاوی سوپرآلیاژهای با درجه حرارت بالا و مقاومت خزشی نیاز به این فلز (و تاکنون غیرقابل جایگزین بوده) اجتناب‌ناپذیر است. 

مصرف ونیوم در جهان در سال گذشته 54 تن (به استثنای مواد بازیافتی) بود که 45 تن از آن برای تولید سوپرآلیاژها مصرف شده، 5 تن برای کاتالیست‌های اصلاح‌کننده و 4 تن برای سایر موارد به‌کار گرفته شده است. با توجه به این‌که رنیوم محصول جانبی مولیبرنیوم و خود مولیبرنیوم محصول جانبی ذوب مس است، تولید رنیوم اولیه در اختیار شیلی قرار دارد که 28 تن از 46 تن از کل عرضه اولیه را به خود اختصاص داده است. 

شرکت Molymet شیلی یک تولیدکننده عمده فلز رنیوم محسوب می‌شود که بیشترین تولید خود را به شکل 9/99 درصد گندله به آمریکا صادر می‌کند، اگرچه تقاضا باید با رشد بازارهای هوافضا و توربین گاز صنعتی افزایش پیدا کند، عرضه نسبتا ثابت مانده و محدود به چند کشور می‌شود. در حال حاضر نسبت به سال 2008 رنیوم بیشتری در دسترس نیست. 

در آینده ساختار قیمت نیز تغییر خواهد کرد که می‌تواند تاثیر زیادی از خود به‌جای بگذارد. زمانی‌که این فلز برای اولین بار به دلیل خواص آن وارد بازار شد، به صورت قراردادهای بلندمدت با قیمت ثابت (LTFPC) در اختیار تولیدکنندگان آلیاژی قرار گرفت که باید مورد قبول صنعت قرار می‌گرفت، اما عرضه‌کنندگان در حال حاضر بسیار از ارزش رنیوم آگاهی یافته و دیگر خواهان قراردادهای بلندمدت نیستند که دیر یا زود قیمت‌های آن بالا خواهد رفت. قیمت کنونی این فلز 2000 تا 2200 دلار در هر پوند است. در سال 2008 قیمت آن به 12 هزار دلار در هر پوند رسید. 

با وجود مشکلات بالقوه ظرفیت مازاد، توسعه انرژی خورشیدی برای چندین فلز مایه امیدواری است. سه فلز مهم مورد نیاز باتری‌های فتوولتاژی (PV) سیلیسیم (بلوری یا بی‌شکل)، کادمیوم تلوراید (CdTe) و سله ناید گالیوم ایندیوم مس (CIGS) هستند. دو عنصر آخر به شکل لایه نازکی هستند. سیلیسیم بلوری بیشترین (87 درصد سهم بازار در سال 2010) فروش داشته، در حالی‌که سایر سیستم‌ها سعی می‌کنند از میزان سهم بازار خود کم کنند. 

CIGS در میان سیستم‌های لایه نازک حدودا 20 درصد راندمان بالای تبدیل نور دارد که بتدریج از نظر تجاری اهمیت پیدا می‌کند. 

شرکت Solar Frontier ژاپن که ادعا می‌کند، بزرگ‌ترین تولیدکننده CISG در جهان است قراردادی را با یک نیروگاه در کالیفرنیا اخیرا امضا کرده که تا 150 مگاوات پانل‌های خورشیدی را به آمریکایی‌ها بفروشد. اولین فاز 60 مگاواتی تا پایان امسال راه‌اندازی خواهد شد و بقیه آن تا ژوئن 2013 به مرحله اجرا درخواهد آمد. 


رکورد کارآمدی 

کادمیوم تلوراید در حال حاضر یک سیستم PV لایه نازک است که بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این سیستم که در ایالت آریزونا در آمریکا فعالیت می‌کند، ماه گذشته اعلام کرد برای یک مدول خورشیدی CdTe به رکورد جدید راندمان 4/14 درصدی دست یافته، در حالی‌که برای یک سلول خورشیدی تنها این راندمان 3/17 درصد به دست آمده است. 

کادمیوم تلوراید 40 درصد مصرف تلوریم را به خود اختصاص داده، اگرچه هنوز سهم بسیار کمی از بازار کادمیوم محسوب می‌شود. فرصت برای افزایش تقاضای تلوریم به بازار باتری فتوولتاژی بستگی دارد. یک نیروگاه خورشیدی 900 مگاواتی نیازمند 20-30 تن تلوریم است. 

شرکت GE Primestar در حال احداث یک نیروگاه خورشیدی 500 مگاواتی است که در نظر دارد در 10 سال آینده ظرفیت آن را به 2 گیگاوات برساند. پیش‌بینی می‌شود که تقاضا برای تلوریم افزایش پیدا کند. 

با توجه به مصرف CIGS تقاضا برای سلینیوم افزایش پیدا خواهد کرد، اما در رابطه با بخش مهمی که 40 درصد تقاضا برای سلینیوم را به خود اختصاص داده، هشدار می‌دهد و آن تولید منگنز الکترولیتی است. اگر soz در این فرآیند جایگزین سلینیوم دی‌اکسید شود، می‌تواند سالانه 1200 تن از مصرف سلینیوم کم کند. در حال حاضر تقاضای سلینیوم اندکی بیشتر از عرضه آن است که قیمت آن را تقویت کرده و آن را امسال به 75-55 دلار در هر پوند رسانده است. به هر صورت قیمت تلوریم تحت فشار است، چون در صنعت نیروگاه خورشیدی CdTe بعضی از عوامل حضور نداشته و از موجودی انبارهای آن کم می‌کنند. این وضعیت باید با بازگشت صنعت خورشیدی به بازار تغییر پیدا کند. 

تحلیلگران نسبت به این صنعت در بلندمدت خوشبین هستند. پیش‌بینی می‌شود که بازار باتری‌های فتوولتاژی در سال 2015 به 130 میلیارد دلار افزایش پیدا کند که در سال 2010 این رقم فقط 7/55 میلیارد دلار بود.